Wat is een angststoornis en hoe behandel je deze?

Geschreven door: Michelle de Vries

Angststoornissen zijn een groep psychische aandoeningen die worden gekenmerkt door gevoelens van zorg, angst en onbehagen. Deze gevoelens kunnen overweldigend zijn en de dagelijkse activiteiten verstoren, waardoor mensen niet goed kunnen functioneren. Maar wat zijn eigenlijk de oorzaken en symptomen van een angststoornis? En hoe help je een cliënt met een angststoornis? Stories zocht het voor je uit. 

Wat is een angststoornis? 

Angststoornissen zijn een verzameling van psychische aandoeningen die zich uiten als buitensporige en onrealistische zorgen of angst over alledaagse situaties. Deze emoties kunnen overweldigend zijn en het dagelijks functioneren van personen verstoren, waardoor het voor hen een uitdaging wordt om hun dagelijkse activiteiten effectief uit te voeren. 

In Nederland hebben bijna 1,1 miljoen mensen last van een angststoornis. Er zijn verschillende soorten angststoornissen. Bij ongeveer 132.000 mensen is sprake van een paniekstoornis. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Er zijn verschillende soorten angststoornissen:

Gegeneraliseerde angststoornis (GAD) 

Gegeneraliseerde angststoornis wordt gekenmerkt door buitensporige en onrealistische zorgen over alledaagse situaties. Deze zorgen staan vaak niet in verhouding tot de situatie en kunnen moeilijk onder controle te houden zijn.

Paniekstoornis

Paniekstoornis wordt gekenmerkt door terugkerende, onverwachte paniekaanvallen. Een paniekaanval is een plotseling en intens gevoel van angst of ongemak dat lichamelijke symptomen kan veroorzaken zoals hartkloppingen, zweten en beven.

Sociale angststoornis

Sociale angststoornis wordt gekenmerkt door intense angst en vermijding van sociale situaties. Deze angst kan zo ernstig zijn dat het iemands vermogen om in het dagelijks leven te functioneren wordt belemmerd.

Fobieën 

Specifieke fobieën worden gekenmerkt door intense angst en vermijding van een specifiek object of situatie, zoals hoogtes, slangen of vliegen. Het is belangrijk om te benadrukken dat iedereen anders kan reageren op situaties en objecten, en dat de angst van een persoon voor iets specifieks niet altijd een fobie hoeft te zijn. Een fobie wordt als diagnose gesteld als de angst een significante impact heeft op het dagelijks leven en als het vermijdingsgedrag leidt tot problemen in het sociale, professionele of persoonlijke leven.

Separatieangststoornis

Separatieangststoornis wordt gekenmerkt door overmatige angst en vermijding van scheiding van een specifieke persoon of plaats.

Als psycholoog is het belangrijk om bekend te zijn met de verschillende soorten angststoornissen en de symptomen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een angststoornis. Door de angststoornis vroeg te identificeren, kan je snel ingrijpen. Dit kan bepalend zijn om mensen te kunnen helpen hun symptomen te beheersen en hun mentale gezondheid te verbeteren. 

Wat zijn de oorzaken van een angststoornis? 

De oorzaken van angststoornissen worden niet volledig begrepen, maar onderzoek suggereert dat een combinatie van genetische, omgevings- en psychologische factoren een rol kan spelen. Enkele mogelijke oorzaken van angststoornissen zijn:

Genetisch 

Sommige onderzoeken suggereren dat angststoornissen in families voorkomen, wat betekent dat er een genetische component kan zijn voor de ontwikkeling van deze stoornissen. 

Chemie en structuur van de hersenen

Ten eerste kan de chemie van de hersenen een rol spelen bij het ontstaan van een angststoornis. Er zijn verschillende neurotransmitters, of chemische stoffen, in de hersenen die belangrijk zijn voor de regulatie van emoties en angst. Dit zijn onder andere serotonine, dopamine, en GABA. Bij mensen met angststoornissen kan er een onevenwicht zijn in de hoeveelheid van deze neurotransmitters, of in de manier waarop ze werken. Dit kan leiden tot symptomen van angst.

Ten tweede kan de structuur van de hersenen een rol spelen bij het ontstaan van een angststoornis. Er zijn bepaalde gebieden in de hersenen die betrokken zijn bij angst, zoals de amygdala, de hippocampus en de prefrontale cortex. Studies hebben aangetoond dat bij mensen met angststoornissen er verschillen kunnen zijn in de grootte en activiteit van deze hersenregio's. Dit kan leiden tot een verstoorde regulatie van emoties en angst.

Het is belangrijk om te benadrukken dat de oorzaak van een angststoornis vaak multifactorieel is, en dat er nog veel onbekend is over de precieze oorzaken. Er kan een combinatie zijn van genetische factoren, omgevingsfactoren en neurobiologische factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van een angststoornis.

Omgevingsfactoren

Blootstelling aan traumatische of stressvolle gebeurtenissen in het leven, zoals misbruik, verwaarlozing of verlies, kan het risico op het ontwikkelen van angststoornissen verhogen. Daarnaast kan voortdurende stress, zoals chronische ziekte, financiële problemen of relatieproblemen, ook bijdragen aan de ontwikkeling van angststoornissen.

Medische aandoeningen

Bepaalde medische aandoeningen, zoals schildklierproblemen, hartkwalen en diabetes, kunnen het risico op het ontwikkelen van angststoornissen verhogen.

Gebruik van middelen

Gebruik van verkeerde medicijnen of ontwenning van bepaalde stoffen kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van angststoornissen. Voorbeelden hiervan zijn: 

• Acute angst: Sommige middelen, zoals cannabis, cocaïne of amfetamines, kunnen direct leiden tot angstsymptomen, zoals hartkloppingen, zweten, trillen en paniekaanvallen. Dit kan leiden tot angststoornissen als deze symptomen vaak voorkomen of als de symptomen ernstig zijn en het dagelijks leven van de persoon beïnvloeden.

• Withdrawal angst: Sommige middelen, zoals alcohol, benzodiazepines of opiaten, kunnen ook angstsymptomen veroorzaken tijdens het stoppen met het gebruik van deze middelen. Dit komt omdat het lichaam afhankelijk is geworden van het middel en de afwezigheid ervan leidt tot een ontregelde chemie in de hersenen.

• Traumatische ervaringen: Het gebruik van middelen kan mensen in situaties brengen waar ze zich onveilig voelen of waar ze traumatische ervaringen hebben opgedaan. Dit kan leiden tot angststoornissen, zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS).

• Comorbiditeit: Mensen die lijden aan een angststoornis zijn vaak geneigd om middelen te gebruiken om hun angst te verminderen, dit kan echter leiden tot een afhankelijkheid. Het gebruik van middelen kan dan een comorbiditeit veroorzaken waardoor de angststoornis moeilijker te behandelen is.

Wat zijn symptomen van een angststoornis? 

De symptomen van angststoornissen kunnen variëren afhankelijk van het soort stoornis, maar omvatten over het algemeen gevoelens van zorg, angst en ongemak. Enkele veel voorkomende symptomen van angststoornissen zijn: 

Overmatige en onrealistische zorgen

Personen met angststoornissen kunnen buitensporige en onrealistische zorgen of angst ervaren over alledaagse situaties, zelfs wanneer er weinig of geen reden is om zich zorgen te maken.

Fysieke symptomen

Angst kan lichamelijke symptomen veroorzaken zoals een snelle hartslag, zweten, beven en spierspanning. Sommige mensen kunnen last hebben van hoofdpijn, vermoeidheid en slaapproblemen.

Vermijdingsgedrag

Personen met angststoornissen kunnen bepaalde situaties, plaatsen of mensen die hen angst bezorgen vermijden om de symptomen te verminderen.

Concentratieproblemen

Angst kan het moeilijk maken voor individuen om zich te concentreren en te concentreren op dagelijkse taken.

Prikkelbaarheid en rusteloosheid

Angst kan gevoelens van rusteloosheid en prikkelbaarheid veroorzaken, waardoor het moeilijk is voor individuen om te ontspannen.

Slaapstoornissen

Angststoornissen kunnen problemen veroorzaken om in slaap te vallen of in slaap te blijven, wat leidt tot slapeloosheid of andere slaapproblemen.

Paniekaanvallen

Sommige mensen met angststoornissen kunnen paniekaanvallen ervaren, wat plotselinge en intense gevoelens van angst of ongemak zijn die lichamelijke symptomen zoals hartkloppingen, zweten en beven kunnen veroorzaken.

Fobische vermijding

Personen met specifieke fobieën kunnen intense angst ervaren en bepaalde voorwerpen of situaties vermijden.

Hoe behandel je een angststoornis? 

Angststoornissen zijn een veel voorkomende psychische aandoening die veel leed en beperkingen in het dagelijks functioneren kunnen veroorzaken. Als psycholoog is het belangrijk om een goed begrip te hebben van de verschillende soorten angststoornissen en de verschillende behandelingsmogelijkheden. Stories zocht uit op welke manieren psychologen hun cliënten met angststoornissen effectief kunnen behandelen.

Cognitieve gedragstherapie (CGT) 

CGT is een type therapie dat zich richt op het identificeren en veranderen van negatieve denk- en gedragspatronen. Deze therapie kan cliënten met angststoornissen helpen om hun negatieve gedachten te herkennen en uit te dagen en te vervangen door meer positieve en realistische gedachten. Het leert cliënten ook omgaan met vaardigheden die hen kunnen helpen hun angst op een gezonde manier te beheersen. Wil je meer leren over cognitieve gedragstherapieen? Klik dan hier om meer te lezen over de blog: ‘Wat is (cognitieve) gedragstherapie en waarvoor wordt het gebruikt?’

Exposure therapie 

Exposure therapie is een soort therapie waarbij de cliënt geleidelijk wordt blootgesteld aan de gevreesde situatie of het gevreesde object. Deze therapie is bijzonder effectief voor personen met specifieke fobieën of paniekstoornissen. Door hun angsten geleidelijk onder ogen te zien, leren cliënten dat ze met hun angst kunnen omgaan en dat de gevreesde situatie of het gevreesde object niet zo gevaarlijk is als ze dachten.

Mindfulness Therapieën

Op mindfulness gebaseerde therapieën, zoals mindfulness-based stress reduction (MBSR) en acceptance and commitment therapy (ACT), kunnen nuttig zijn bij het beheersen van angst. Deze therapieën zijn erop gericht cliënten te helpen zich meer bewust te worden van hun gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen. Dit bewustzijn kan cliënten helpen hun angst te accepteren en ermee om te gaan, in plaats van deze te onderdrukken of te vermijden.

Medicatie 

Medicatie kan een effectieve behandeling zijn voor angststoornissen, vooral als het samen met therapie wordt gebruikt. Antidepressiva en anti-angst medicijnen worden vaak voorgeschreven om de symptomen onder controle te houden. Het is belangrijk om nauw samen te werken met een psychiater of andere medische professional als je medicatie overweegt, omdat zij kunnen helpen bij het bepalen van het beste behandelplan voor elke individuele cliënt.

Zelfzorg en veranderingen in levensstijl

Het aanmoedigen van cliënten om voor zichzelf te zorgen op fysiek, emotioneel en mentaal gebied door hen aan te moedigen regelmatig te bewegen, gezond te eten en voldoende te slapen, kan nuttig zijn bij het beheersen van angst. Het is ook belangrijk om cliënten voor te lichten over stressbeheersing technieken zoals diepe ademhaling, progressieve spierontspanning en visualisatie.